HALKOYUNLARI

         ERZURUM YÖRESİ

                                     BAR NE DEMEK?

• ·         Bar, bulunduğu muhitin insanının tabiatını dile getirirler. Erzurum bar oyunları 3, 5, 7, 9 kişi ile oynanmaktadır. Genellikle ayakta oynanmakta olan bu oyunlarda, dadaşlar özel ve geleneksel kıyafetleri ile elele tutuşurlar. Başta bulunan dadaşa Başbarı, sonda bulunan dadaşa da Son veya Poççık denir. Oyunların figürel özelliklerine göre, dadaşların birbirlerine sıkı sıkıya duruş ve oynamalarına kapalı bar, parmak uçlarından tutularak seyrekçe oynamalarına da açık bar denilir. Çalgı olarak davul, zurna kullanılır. 
• ·         Bar, Erzurum yöresinde oynanan halk oyunlarına verilen isimdir. Birlik ve beraberliği ifade eden barlar dadaş oyunu olarak da bilinir. 
• Türkler, vatan sevgisi, kahramanlık, mertlik ve dürüstlük gibi manevi değerleri oyunlarına yansıtmıştır. Bütün milli oyunlarımızda
•  olduğu gibi bar da, bu duygularla, savaşır gibi oynanır. Barlar grup halinde oynanan oyunlardır.
•  Bu oyunlar sonlara doğru sekme veya yelem denilen çabuk ve çevik hareketlerle hızlanır.
• Genellikle güftenin bulunmadığı Erzurum erkek barlarının tamamına yakını Hüseyni makamında.
• ·         Nedir Bu Hüseyni makamı? 
• Müzik otoriteleri, Hüseyni makamı için şu ifadeleri kullanıyorlar: 
• "Dünya yüzünde nerede Türk varsa, orada Hüseyni makamı vardır.Bazı kaynaklar, Harzemşahlar devletinin büyük hükümdarı Hüseyin Baykara'nın düzenlediği şiir ve musiki toplantılarına daha sonraları Hüseyin Baykara Meclisi adını vermişlerdir. Makamın adı buradan gelir." 
• ·         Erkek barları, başlama durumuna göre açık veya kapalı oynanır. Açık oynanan barlar, kapalı barlara göre daha yorucudur. 
• Kapalı barlar ise arada birbirlerinin sırtlarına dayanarak dinlenme olanağı buldukları için daha az yorucudur. 
• Bu yüzden bir açık bir kapalı bar oynanır. Böylece oyuncular hem daha az yorulur hem de bu şekilde oynayarak oyun sırasının
•  daha iyi ve gösterişli olması sağlanır. Erzurum barlarında oyun içindeki figürler ağır başlılık ve mertliğin ifadesidir.
• ·         Çok hareketli ve hırçın figürler görünmez.
• ·         Bar ağırdan başlar, gittikçe hızlanır. Oyun, devamlı bir hızlanma temposu içerisinde bitirilir.

·                                                                                                        BAR TERİMLERİ

• ·         Ağırlama: barın ilk bölümü, ağır, yavaş ve titizce oynanan bölümü.
• ·         Bar oyunu: Eğlenmeyi temel amaç edinen oyunlara denir.
• ·         Kolluk: Dizilişe göre, barbaşının hemen solunda olan oyuncuya denir.
• ·         Koltukaltı: Koltuk. 
• ·         Pöççük: Bar dizisinin en sonundaki oyuncuya verilen ad. 
• ·         Daldaş: Dadaş.
• ·         Kelleler: Koltukaltı ile kolluk altı arasında kalan oyuncuların tümüne denir.
• ·         Sıra oyuncular: Kelleler. 
• ·         Sekme: Bar oyununun çabuk ve çevik hareketlerle oynanan bölümü. 
• ·         Yelleme: İki kısımlı barlarda ikinci kısma verilen ad. sekme ile ağırlama arasında oynanır.
• ·         Bar sırası: Barların birbiri peşi sıra oynanması gerektiğinde izlenecek geleneksel yol. 
• ·         Bar havası: Bar oyunlarının ezgi ve müziğini anlatan bir deyimdir. 
• ·         Bar tutmak: Bar topluluğunu para karşılığı kiralamaktır. 
• ·         Bar tutuşmak: Bar oynayacak oyuncuların ortaya çıkmaları.
• Bar çeken: Barbaşı.

                                                         Erzurum Erkek Kıyafeti
Erzurum halk oyunlarında kullanılan giysiler, mor ve beyazla süslenmiştir. Dağ ve kır güzelliklerininbilinçli bir şekilde giysilerde motiflendiği görülür. Erzurum barlarında giyilen giysileri erkek ve kadıngiysileri diye iki başlık altında toplayabiliriz: 

                                                                  ERKEK KIYAFETLERİ

Cistik: Bar oynarken ayağa giyilen ayakkabıdır. Derisinin çok yumuşak olması en büyük özelliğidir. Bu özelliğe istinaden ayak figürleri daha kolay gerçekleştirilir.Topuk özelliği vardır.Yaşlılar tarafından giyilene markop, gençlerin giydiğine yemeni denir.

Zığva: Uçkurlu, beli bol lacivert kumaştan yapılan arkası torba şeklinde pileli giysidir.Bunun üzerine siyah ipek kaytansüs olarak işlenir.Zığvanın bol olmasını sağlayan pile sayısının 32 olmasına özen gösterilir.Zığvanın dar  oluşu  rahat hareket imkanını sağlar ,duruşu  güzelleştirir
Yelek: Lacivert kumaştan yapılmıştır. İki tarafa kapanabilen kaytanlı ilikleri vardır, kenarları ve cep ağızları kaytanla işlenmiştir.Günümüzde  giyinen yelek açık yakalıdır.

Kazeki: Uzun kollu kısa bir cekettir. Kolları geniş kol etrafları siyah kaytanla, ön tarafı ve cep ağızları motifli kaytanla süslüdür.
Gömlek: Gömlekler beyaz olup dik yakalıdır. Düğmeleri beyaz veya siyah olabilir. Uzun olan kol ağızlarında 4-5 düğme bulunur.
Kuşak: Eskiden Acem, Trablus veya Tosya şalı diye adlandırılan renkli iplerle örülmüş-dokunmuş, bar oynayanın belini sıcak tuttuğu gibi aynı zamanda cep vazifesi gören kumaştır.
Gümüş köstek: Gümüşten yapılmış, yelek üzerine asılan daha önceleri saat taşımada kullanılan ince zincirden aksesuardır.
Bazubent: Ekseriyetle boncukla örülür. Gümüş olanlarıda vardır. Kola takılan içerisine karınca duası, ayet-ül-kürsi duaları konulur. Barlar farklı kültürlerden gelenek ve göreneklerden etkilenmişlerdir, içinde Şamanizm etkilerini barındıran barlarda, bu etkiyi sağ kollarına bağladıkları pazubentlerden anlayabiliriz. Bu pazubentler birer muska olup, oyuncular tarafından takılma zorunluluğu,
 Şamanist geleneklerinin kalıcı etkilerinden kaynaklanmaktadır.
Mendil: Erzurum barlarında mendil kullanmak bir maharet işidir. Mendil her barın ritmine ve psikolojisine göre kullanılır.
YÖRE OYUNLARI
Baş Bar;
9/8 
Kaynak:Eba Müslüm ABAY

• ·         Türklerin  tarihte kullandığı “Turan” taktiği hakimdir oyunda.
• ·         Açık oynanır, güftesi yoktur(Yazılı kaynağı).
• ·         Bestede başlangıç ve son ayrı olmak üzere iki tür müzik
• ·         Erzurum'un toplu oyunlarındandır.Eller öne gidişte dik ,dairesel  harekette  omuz  hizasında daire  içene  çevrilir.
• ·         Barlara ilk bununla başlandığı için "Baş Bar" adını almıştır. ÖnceleriSarhoşbarı diye de adlandırılırdı
• ·         İlk etapta dadaşların gergin birer yay gibi durdukları ve barbaşının elindeki mendili ustalıkla salladığı, izleyenlerce de oyuncuların oynayacakları oyunlara bu ilk oyunla adeta ısındıkları, konsantre oldukları hissini uyandıran " başbar " dır.7
• ·         Hüseyni makamındadır.
• ·          Bu oyun dadaşın, ağır başlı, zevk ehli, eğlencede laubalilikten ziyade ağır başlı ve vakarlı olduğunu gösterir. 

Hançer Barı;
6/8
Kaynak:Mahalli Ekip

• ·          Hançer burnunun ucundan geçerken geri çekilme ya da göz kırpma gibi korku belirtilerinin gösterilmemesi gereken, erlik sınayan bir oyun.
• ·          Rivayete göre  bir kız  uğruna  iki gencin verdiği  savaş mücadelesidir.
• ·          Son bölümde melodi ve ritm değişir.
• ·          Birinci kısımda düello halindeki Dadaşlar; ikinci kısımda birbirlerini affederek, kusuru bağışlama ve hoşgörülü ruh yapısı içinde neşeli gösteri halinde oynarlar.
• ·          Erzurum yöresine ait bir oyun olan bar'ın bıçak kullanılarak icra edilenidir. 
• temsili olarak meydan okuma ve karşı durabilme anlatılır. 
• ·          iki gencin ellerinde bıçak bulunur. oyun genel bar kuralları içerisinde devam ederken bu iki genç karşılıklı gelir ve sırayla birbirlerine meydan okuma anlamında bıçak sallarlar. fiziksel olarak çok yakın seyreden bu kısımda bir genç, elindeki bıçakları karşısındakinin yüzüne değdirmeden ama teğet geçecek şekilde sanki yüzünü kesip biçer gibi hızlı hareketlerle sallar. diğeri ise "korkmadığını ve bütün gücüyle orada olduğunu" gösterecek şekilde kılını bile kıpırdatmaz. daha sonra sıra diğerine geçer ve bu sefer de öbür genç kıpırdamazken diğeri karşılık vererek aynı hareketleri yapar. sonuçta ikisi de kıpırdamamış ve cesaretlerini ortaya koymuşlardır. izleyenlere dönerek yan yana oynayıp bitirirler. 
• ·         İki Kişiyle oynanır

KÖROĞLU BARI

6/8

Kaynak:Erzurum Yöresi

• ·         Ellerde iki bıçak yerine yalnız sağ elde bir kama bulunur. Oyunun genel tutumu "Hançer Barı" na benzer, fakat buradaki hareketler kamaya göre yapılır.
• ·         İki kişiyle  oynanır.
• ·         Rivayete göre Timur Paşa ile Köroğlu “Nigr”isminde  bir kızı sever.Timur Paşa kızı vermek istemez ve şu mısraları söyler ;Demirim, aslım Türk işiSeninle kuram savaşıKoy Nig'r'ı kurtar başıGit Köroğlu kıymam sana
• Elbet Köroğlu'nun da cevabı hazır, o da söylemiş, söylemiş de neticede dayatıvermiş; "Koymam sana Nig'r'ı Temurtaş Paşa". İşte bu söz çarpışması kılıçlarla dans halinde oynanır.
• ·         Zamanla bu İki Dadaş tarafından düğün alayının önünde yürümek suretiyle oynanır ve yürümeler daha ziyade çömelinmiş vaziyette karşılıklı saldırışma şeklinde olur.
• ·         Köroğlu barında da yürüme ve koşma hareketleri, diz kırma hareketleri mevcuttur.

KOÇERİ BARI
6/8

Kaynak:Eba Müslüm  ABAY

•  
• ·         İki motif halinde oynanmaktadır.
• ·          Birinci kısmın figürü de aynıdır. Aynı zamanda her kısmın müzik besteleri de ayrı ayrı özelliktedir. Hüzzam makamındadır. Birinci kısım kapalı, ikinci kısım açıktır.
• ·         Adından da anlaşıldığı gibi, dadaşların savaşlara gönüllü katıldığını ve kahramanca döğüşmeden zevk aldıklarını sembolize etmektedir.
• ·         Güftesi yoktur. 

İKİNCİ BAR(DİKİNE)
12/8
KAYNAK:Eba Müslüm ABAY

• ·         Kapalı barlardandır.
• ·         Güftesi yoktur. Hüseyni makamındadır. 
• ·         Dadaşların birbirlerine gönülden gönüle bağlı, birlik ve uyum içinde olduklarını ifade eder.